کد مطلب:50033 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:4

گنجینه پرسمان » قرآن

كيفيت نزول قرآن را بيان كنيد؟

درباره كيفيت نزول قرآن دو گونه آيات را در قرآن كريم مي توان يافت: 1- آياتي كه بر اختصاص دلالت دارند مانند آيه 185 سوره «بقره» و آيه 3 سوره «دخان» و آيه 1 سوره «قدر». 2- آياتي كه بر عموم و تفريق دلالت دارند مانند آيه 106 سوره «اسراء» و آيه 32 سوره «فرقان». سؤالات قابل طرح در اين ميان يكي اين است كه چگونه بين اين دو طايفه از آيات را جمع بكنيم؟ و ديگري اين است كه زمان بعثت - كه براساس قول شيعه 27 رجب به همراه نزول 5 آيه از سوره علق بوده - با قول نزول قرآن در شب قدر چگونه قابل جمع خواهد بود پاسخ هايي كه از جانب علماي اهل سنت و شيعه داده شده به شرح ذيل است: 1- بيشتر اهل سنت و برخي از علماي شيعه (مانند شيخ مفيد، سيد مرتضي، ابن شهر آشوب، پاسخ داده اند كه منظور از نزول آغاز و شروع نزول است كه در ماه رمضان بوده است زيرا هر حادثه اي را مي توان به زمان شروع آن نسبت داد (ر.ك التمهيد اثر محمد هادي معرفتي ج 1 ص 113 مثلاً ساختماني كه پنج سال طول مي كشد تا احداث شود مي توان گفت اين ساختمان در فلان سال (يعني سال شروع ساختمان) ساخته شده است ازاين رو به نظر اين گروه از علماي شيعه طايفه اول از آيات در مقابل مفاد طايفه دوم قرارنمي گيرد. 2- برخي گفته اند مقصود از رمضان، رمضان خاص نيست بلكه نوع رمضان است يعني در هر شب قدر از هر سال به اندازه نياز مردم قرآن بر پيامبر(ص) نازل مي شد و جبرئيل آن را به حسب مواقع حاجت به دستور خدا بر پيامبرش(ص) مي خواند فخررازي اين احتمال را داده است (ر.ك التفسير الكبير ج 5 ص 85) بديهي است كه با اين فرض قرار گرفتن طايفه اول در برابر طايفه دوم منتفي مي گردد. 3- برخي هم گفته اند مفاد طايفه اول نزول قرآن نيست بلكه معنا اين است كه «شهر رمضان شهري است كه در فرض صيام آن قرآن نازل شده است»، {V(الدر المنثور، اثر سيوطي، ج 1 ص 190)V}. 4- به نظر برخي معناي طايفه اول آيات اين است كه معظم قرآن در ماهها رمضان نازل شده است و به لحاظ آن انتساب نزول قرآن به ماههاي رمضان هم صحت پيدا مي كند.(ر.ك في ظلال القرآن اثر سيد قطب ج 2 ص 79). 5- برخي از جمله شيخ صدوق معتقدند كه قرآن به صورت مجموع در يك شب قدر بر بيت العزه يا بيت المعمور نازل گرديده است سپس در طول 20 يا 23 سال به صورت تدريجي بر پيامبر نازل گرديد اين ديدگاه برگرفته از برخي شواهد تاربخي و روايي است مثلاً: صدوق از امام صادق(ع) نقل مي كند: قرآن يك جا بر بيت المعمور نازل شده است آنگاه در طول بيست سال بر پيامبر نازل شده است (ر. ك الاعتقادات، اثر صدوق، ص 101 و بحار الانوار، ج 18 ص 250). 6- ديدگاه ديگر برخي علماي شيعه مانند فيض كاشاني (تفسير صافي ج 1 ص 41) و ابو عبدالله زنجاني (تاريخ قرآن، ص 10) ابراز نموده اند كه منظور از نزول قرآن فرود آمدن الفاظ قرآن نيست بلكه منظور حقايق و مفاهيم آن است و نيز مراد فرود آمدن قرآن بر قلب رسول الله(ص) مي باشد كه در روايات تعبير به بيت المعمور شده است. 7- ديدگاه آخر، نظر علامه طباطبايي است كه با فرق گذاشتن ميان نزول دفعي و تدريجي معتقدند: انزال همان نزول دفعي است كه مرحله مفاهيم و حقايق و مقام احكام است و تنزيل همان نزول تدريجي است كه مرحله قطعه قطعه و مقام تقصيل قرآن را شامل مي گردد اين ديدگاه بر گرفته از برخي شواهد قرآني است از جمله آيه 1 سوره هود كه مي فرمايد: {A{/Bكِتابٌ أُحْكِمَتْ آياتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ{w2-10w}{I11:1I}/} A}ديگر اينكه آيه هاي قرآن اين نكته را تأييد مي كنند كه گاهي رسول الله(ص) عجله در قرائت قرآن داشتند معلوم مي شود مفاهيم و معاني در نزد حضرت بوده كه هنوز در قالب الفاط در نيامده بود آيه 16 سوره قيامت مي فرمايد: «زبان خود را به قرآن با عجله حركت نده و يا آيه 114 سوره طه مي فرمايد: «قبل از اتمام وحي قرآن عجله در قرآن مكن»، {V(ر. ك ترجمه تفسير الميزان ج 15 ص 479)V}. حاصل سخن اين كه با توجيهي كه از علامه طباطبايي گذشت مي توان دو طايفه از آيات وارده در مسئله نزول قرآن را با هم جمع كرد. افزون بر آن 5 آيه اي كه در زمان بعثت پيامبر(ص) بر حضرت نازل گشته بر اساس اين تحليل كه گذشت در مقابل آيات مربوطه به نزول قرآن هم قرار نمي گيرد و به جهت اينكه طائفه اول از آيات مربوط به مقام حقايق و مفاهيم بود نه الفاظ بنابراين در شب قدر سوره علق نازل گشته بلكه مقام احكام بوده كه بيانش گذشت.